“ภาวะ Infodemic” พฤติกรรมจากการเสพข่าวมากเกินขนาด เช็กด่วน! คุณเข้าข่ายกลุ่มเสี่ยงหรือไม่?

ในยุคที่ข้อมูลข่าวสารหลั่งไหลเข้ามาไม่หยุดยั้งผ่านโซเชียลมีเดีย การรับรู้ข่าวสารอาจกลายเป็นดาบสองคมที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตของเราโดยไม่รู้ตัว ปรากฏการณ์นี้ถูกเรียกว่า “Infodemic” หรือ “โรคระบาดข่าวสาร” เกิดจากการผสมของ 2 คำ คือ information" (ข้อมูล) และ "epidemic" (โรคระบาด) ซึ่งไม่ได้จำกัดแค่ปริมาณข่าวที่มากเกินไป แต่ยังรวมถึงความเร็ว ความซ้ำซาก และความคลุมเครือของข่าวที่สร้างความเครียดอย่างต่อเนื่อง
 

แพทย์หญิงทินารมภ์ ชัยพุทธานุกูล จิตแพทย์ ประจำโรงพยาบาลพิษณุเวช หนึ่งในโรงพยาบาลใน PRINC Group กล่าวว่า “Infodemic” เป็นคำที่สะท้อนความจริงของยุคข่าวสารได้อย่างชัดเจน ในฐานะจิตแพทย์ เราเห็นผลกระทบที่เกิดขึ้นอย่างชัดเจน คนไข้หลายรายมีอาการวิตกกังวลเรื้อรังจากการเสพข่าวสารแบบไม่หยุดพัก โดยเฉพาะข่าวที่ขาดแหล่งที่มา ข่าวปลอม ข่าวที่กระตุ้นอารมณ์รุนแรงและความกลัว ซึ่งมักสร้างความเครียดแบบไม่รู้ตัว ทำให้คนไข้เกิดความรู้สึกหมดแรง หวาดระแวง หรือแม้กระทั่งมีอาการตื่นตระหนกซ้ำ ๆ ในแต่ละวัน
โดยปัญหาสุขภาพจิตจากการเสพข่าวออนไลน์มีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อย ๆ โดยกลุ่มที่พบมากที่สุดคือ วัยทำงานตอนต้นถึงกลาง อายุประมาณ 28-42 ปี ซึ่งเป็นวัยที่รู้สึกว่า "ต้องรู้ทันข่าว" ตลอดเวลา รวมถึงในกลุ่มเด็กวัยรุ่นที่ได้รับผลกระทบจากสื่อออนไลน์และการกลั่นแกล้งบนโลกออนไลน์ (Cyberbullying) ทำให้เกิดผลร้ายต่อคุณโดยไม่รู้ตัว และหากคุณเริ่มมีอาการเหล่านี้ ควรตระหนักว่าร่างกายและจิตใจกำลังส่งสัญญาณเตือนให้คุณลดปริมาณการรับข่าวลง

 - อาการทางร่างกาย: ปวดศีรษะเรื้อรัง, นอนไม่หลับ, ฝันร้าย, ใจสั่นบ่อย, อ่อนเพลียแม้พักผ่อนแล้ว
 - อาการทางจิตใจ: กังวลง่าย, หงุดหงิดง่าย, พฤติกรรมเลี่ยงการเข้าสังคม, รู้สึกไม่อยากพูดคุยกับใครเลย

แพทย์หญิงทินารมภ์ ขอยก 1 ตัวอย่างของผู้ป่วยด้านสุขภาพจิตเพื่อให้ผู้อ่านได้เห็ภาพชัดเจนว่า “มีผู้ป่วยเพศหญิง วัยกลางคน มีประวัติคุณพ่อเคยเป็นทหารผ่านศึกสงครามช่วงที่ผู้ป่วยยังเป็นเด็ก และในช่วงปัจจุบันคนไข้ได้ติดตามข่าวเรื่องสถานการณ์สงคราม หรือสถานการณ์ไม่สงบต่างๆ และการเกิดเหตุร้ายซ้ำๆติดต่อกัน มีความเชื่อมโยงกับความกลัวความกังวลในอดีตตอนที่ผู้ป่วยยังเป็นเด็ก เริ่มเกิดอาการของ PTSD หรือ โรคเครียดหลังผ่านเหตุการณ์ร้ายแรงเป็นความผิดปกติทางจิตใจ หลังติดตามข่าวสารต่อเนื่องมา 1-2 สัปดาห์ ผู้ป่วยเริ่มมีความวิตกกังวลมากกว่าปกติ ฝันร้าย มีความตกใจง่าย กระวนกระวายใจ นอนไม่หลับมากขึ้น จนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันและการทำงาน มาปรึกษาหมอ ได้รับการรักษาด้วยการแนะนำการจำกัดเวลาเสพข่าว และการทำจิตบำบัดในส่วนของประสบการณ์ในอดีตจนอาการดีขึ้น และเน้นย้ำเรื่องการรับข้อมูลข่าวสารต่อไปในอนาคตต้องสามารถมี Media Literacy หรือการรู้เท่าทันอารมณ์ความรู้สึกของตนเองค่ะ”



แพทย์หญิงทินารมภ์ เน้นย้ำอีกว่าอาการเหล่านี้คือเสียงเบา ๆ ของร่างกายที่กำลังร้องขอการดูแล หากอาการเหล่านี้รบกวนชีวิตประจำวัน เช่น ทำงานไม่ได้ หลับยากทุกคืน หรือมีความคิดทำร้ายตัวเอง อย่ารอช้า ควรมาพบจิตแพทย์ เพื่อรับคำปรึกษาและแก้ไขปัญหาได้อย่างทันท่วงที

วิธีรับมือและป้องกันตัวเอง

 1. ตระหนักรู้และยอมรับ: ขั้นแรกคือการยอมรับว่าเรากำลังได้รับผลกระทบจากข่าวสาร
 2. กำหนดเวลาในการเสพข่าว: กำหนดเวลาที่แน่นอน เช่น วันละ 2 ครั้ง ครั้งละไม่เกิน 15 นาที
 3. Digital Detox: ลองงดใช้โทรศัพท์ก่อนนอน 1 ชั่วโมง หรือกำหนด "วันไร้หน้าจอ" อย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 วัน
 4. เลือกแหล่งข่าวที่น่าเชื่อถือ: เลือกสื่อที่มีแหล่งอ้างอิงชัดเจนและไม่ใช้ภาษาที่กระตุ้นอารมณ์รุนแรง
 5. บทบาทของครอบครัว: ครอบครัวควรเป็นพื้นที่ปลอดภัยในการพูดคุย และให้การสนับสนุน เช่น พาออกไปเดินเล่น หรือทำกิจกรรมที่ผ่อนคลายร่วมกัน

"เราควบคุมข่าวไม่ได้ แต่เราควบคุมการตอบสนองของตัวเองได้ อย่าให้ข้อมูลกลืนความเป็นมนุษย์ของคุณไป และอยากให้ทุกคนตระหนักว่า "ใจของเราก็มีขีดจำกัดในการรับข้อมูลเหมือนร่างกาย" อย่าละเลยเสียงในใจที่บอกว่า "เหนื่อยแล้ว" เราทุกคนมีสิทธิ์จะดูแลใจของตัวเองก่อน โดยไม่ต้องรู้สึกผิด และหนึ่งในเรื่องที่คนมักมองข้ามคือ “การเทียบตัวเองกับคนอื่นในข่าวหรือโซเชียล” ซึ่งเป็นที่มาของความรู้สึกด้อยค่าโดยไม่รู้ตัว หมออยากให้เราเปรียบเทียบตัวเองกับตัวเราคนเมื่อวาน แทนที่จะเปรียบเทียบกับภาพที่เห็นจากหน้าจอค่ะ สังคมไทยควรเริ่มให้ความสำคัญกับ “การรู้เท่าทันสื่อ” (Media Literacy) ตั้งแต่ระดับเยาวชน รวมถึงการอบรมครู พ่อแม่ และผู้นำชุมชน เพื่อป้องกันผลกระทบระยะยาว” แพทย์หญิงทินารมภ์กล่าวทิ้งท้าย

สำหรับผู้ที่สนใจสามารถติดตามข่าวสารและเคล็ดลับสุขภาพเพิ่มเติมได้ที่เฟซบุ๊กโรงพยาบาล PRINC Group หรือสนใจรับบริการและปรึกษาปัญหาสุขภาพได้ที่โรงพยาบาลในเครือพริ้นซ์ใกล้บ้าน สายด่วนสุขภาพ โทร 1208